Barok we Wrocławiu
Najpiękniejsze zabytki sztuki barokowej we Wrocławiu! Barokowym szlakiem po stolicy Dolnego Śląska...
● Zakład Narodowy im. Ossolińskich ●
„Okazały budynek Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich zbudowany w latach 1675-1715 wg planów francuskiego architekta J.B. Matheya w stylu baroku, początkowo jako klasztor Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą, a od 1811 r. siedziba sławnego gimnazjum św. Macieja, w którym uczono też języka polskiego. Jego wychowankiem był m .innymi światowej sławy pszczelarz Jan Dzierżoń ( 1811-1906 ).
Krzyżowcy z Czerwoną Gwiazdą zwani szpitalnikami byli męskim zakonem rycerskim o charakterze szpitalnym. założonym w Pradze w 1231 r. przez św. Agnieszkę. Ok. 1248 r. zostali sprowadzeni do Wrocławia przez księżną Annę - wdowę po Henryku II Pobożnym. Sprawowali pieczę nad szpitalem oraz kościołem św. Elżbiety ( do 1525 r. ) W 1253 r. otrzymali szpital oraz kościół św. Macieja, położone przy lewobrzeżnym zamku książęcym ( na czele zakonu stał mistrz, a od XVII - w. prałat ). Do końca XV w. był to zakon laicki - później przekształcił się w duchowny ( obowiązywały niższe święcenia kapłańskie ). Zmienił się też charakter zakonu ze szpitalnego na duszpasterski. Założyli bogatą bibliotekę oraz obserwatorium astronomiczne w przyległej wieży miejskiej. Herbem zakonu został krzyż maltański nad 6-cio ramienną czerwoną gwiazdą na czarnym tle. Do najwybitniejszych postaci związanych z tym zakonem należał Johannes Scheffler ( 1624-77 ) zwany Angelus Silesius ( Anioł Ślazak )- poeta, kaznodzieja i teolog urodzony we Wrocławiu - ukończył gimnazjum św. Elżbiety. Był przybocznym lekarzem księcia oleśnickiego Sylwiusza Nemroda. Został pochowany w krypcie kościoła św. Macieja - na ścianie zewnętrznej tablica upamiętniająca J. Schefflera- Anioła Ślązaka.
W 1946-47 przywieziono tu ze Lwowa część zbiorów (ok. 20%) założonej przez hr. Józefa Maksymiliana Ossolińskiego, słynnej Biblioteki Ossolińskich, która stała się własnością Polskiej Akademii Nauk. Prócz księgozbioru ( 600 tys. pozycji ), bogata kolekcja grafiki, rysunków i fotografii ( ponad 100 tys. sztuk ), zbiory kartograficzne oraz numizmatyczno-sfragistyczne (ok. 100 tys. szt.) i wiele innych. Są tu rysunki m. innymi Rembrandta, Durera, Norblina itd. Tu także największy w Polsce zbiór exlibrisów. Wśród rękopisów – najcenniejszy "Pana Tadeusza" A. Mickiewicza, a także "Zemsta" - Fredry, "Chłopi" - Reymonta oraz Mikołaja Kopernika dzieło wyd. w 1543 r. "De revolutionibus orbium coelestium"
Oprócz Biblioteki " Ossolineum" to także Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich założone równocześnie z Biblioteką w 1817 r. we Lwowie- będąc najstarszą polską oficyną wydawniczą, a zarazem najpoważniejszą w zakresie szeroko pojętej humanistyki.
Na dziedzińcu popiersie Józefa Maksymiliana Ossolińskiego ( 1748-1826 )oraz studnia obudowana kopuła - wewnątrz malowidła – neobarok, a także tablica pamiątkowa - dr Michael hr. Von Matuschka - 14.09.1944 r. - powieszony w Berlinie. Był on przeciwnikiem nazizmu - ur. 29.09.1888 r. w Świdnicy ( Pałac Matuschków na Wzgórzach Imbramowickich k/Wałbrzycha ) - absolwent Gimnazjum św. Macieja, podobnie jak Jan Dzierżoń, czy poeta Jósef Eisenberg - mówił po Polsku, bo miał nianię Polkę.”
● Uniwersytet Wrocławski ●
„Niegdyś w tym miejscu w XIII w. znajdował się piastowski zamek książęcy, do którego przylegały liczne zabudowania gospodarcze oraz wokół którego z czasem powstały kościół oraz klasztory: franciszkanów, Szpitalników z Czerwoną Gwiazdą oraz Klarysek. Po śmierci ostatniego Piasta wrocławskiego - Henryka VI (24.11.1335 r.), zamek wraz z miastem przeszedł w posiadanie króla czeskiego ( Jana Luksemburskiego ), a później w ręce austriackich Habsburgów. Nie pełniąc funkcji obronnych oraz nie będąc rezydencją panujących popadał w ruinę.
W 1659 r. teren i znajdujące się na nim zabudowania, wraz z zamkiem, przekazane zostały Jezuitom, którzy przybyli do Wrocławia w 1638 r. dla zwalczania protestantyzm, a w 1645 r. otrzymali prawo założenia we Wrocławiu własnego kolegium. Dzięki ich staraniom, 21.10.1702 r. " Złotą Bullą" ( aktem erekcyjnym ) cesarza Leopolda I powołana została jezuicka Akademia Leopoldyńska, która stała się zalążkiem przyszłego uniwersytetu - miała dwa wydziały : filozofii i teologii. Pierwszym jej rektorem został jezuita - Czech z pochodzenia - Jakub Mibes, a pierwszym kanclerzem nauki - Fryderyk Wolf von Ludinghausen.
Po wyburzeniu zdewastowanych zabudowań, w latach 1728-42 wzniesiono istniejący dziś gmach, jako północną, główną część projektowanego wielkiego kompleksu akademii. W 1734 r. - powstało skrzydło wschodnie, do którego dobudowano w 1736 r. krótkie skrzydło południowe - połączone budynkiem bramnym w 1741 r. z kościołem. Mimo rozwiązania w 1773 r. zakonu jezuitów, Akademia Leopoldyńska, jako katolicka wyższa uczelnia, przetrwała do 1811 r. W tym też roku na polecenie króla Pruskiego Fryderyka Wilhelma III zlikwidowano uniwersytet we Frankfurcie nad Odrą, przenosząc do Wrocławia trzy jego wydziały: prawa, medycyny oraz teologii protestanckiej.. W ten sposób powstał 5-cio wydziałowy Śląski Uniwersytet Fryderyka Wilhelma uroczyście otwarty 19.10.1811 r. W sto lat później - w dniu 2.10.1911 r. otrzymał nazwę Uniwersytet Wrocławski imienia Fryderyka Wilhelma III i IV ( tzw. Wilhelmina ).
Obecnie na Uniwersytecie uczy się 47 tys. studentów na 6 wydziałach. ( W mieście łączna ilość studentów przekracza już 140 tys. osób).
Gmach główny Uniwersytetu (Collegium Maximum) jest największym barokowym budynkiem Wrocławia. Fasada ma 171 m długości ( od strony Odry). Góruje nad nią wieża zwana matematyczną lub astronomiczną - z tarasem widokowym zdobionym alegorycznymi rzeźbami F.J. Mangoldta, które symbolizują Prawo Kanoniczne, Teologię, Astronomię i Medycynę.
Wejście główne prowadzi przez ozdobny portal z balkonem, na balustradzie którego umieszczono rzeźby J.A. Siegwitza z 1736 r. przedstawiające postacie czterech cnót kardynalnych: (od lewej) Sprawiedliwość (z mieczem), Męstwo (ze złamaną kolumną), Mądrość oraz Wstrzemięźliwość (z dzbanem).
W westybulu na wprost wejścia - portal z Pallas Ateną - boginią mądrości. (grecką boginią nauki), Orłami cesarskimi oraz herbem Schaffgotschów. Korytarz w lewo prowadzi do audytorium im. R. Longchamps de Berier, a po prawej wejście do korytarza i na lewo Sala Muzyczna, czyli dawne Oratorium Marianum. Na I p. prowadzi klatka schodowa pokryta freskami F.A. Schefflera z 1734 r. przedstawiającymi apoteozę księstw śląskich, stany, a także miasta, klasztory i kościoły śląskie. Drugie wejście do Uniwersytetu znajduje się w budynku bramnym, łączącym go z kościołem uniwersytecki im. Jezus. Na parterze - sala klubowa, dawna apteka klasztorna - intarsjowany portal,
a wewnątrz fresk na sklepieniu F.A. Schefflera z 1735 r. - przedstawiający apostołów i Chrystusa uzdrawiającego chorych.
● Aula Leopoldyna, najwspanialsze barokowe wnętrze we Wrocławiu ●
Drzwi wejściowe dębowe, zdobione obecnie orłami habsburskimi ( były po wojennej odbudowie orły piastowskie i Jagiellońskie ). Rzeźby figuralne autorstwa F.J. Mangoldta ( 1731 r. ), malarstwo- freski- dzieło J. K. Handtke
z Ołomuńca ( 1732 r. ), a sztukaterię wykonał J. Provisore.
Wnętrze dzieli się na trzy części : podium, audytorium oraz emporę muzyczną ( przy wejściu ). Podium - na środku katedra, za którą stalla promocyjna. W głębi, w niszy pod baldachimem, siedzący na tronie cesarz Leopold I - fundator Akademii. Obok personifikacje Roztropności ( Consilio) w postaci brodatego starca z lustrem ( symbol prawdy ), księgą ( symbol mądrości ) i zawieszonym na piersi sercem ( symbol miłości ) oraz Zapobiegliwości- niewiasta z ulem pszczelim. U stóp tronu odrzucone alegorie Zwady ( kobieta z obnażonym biustem i rozrzuconymi włosami ) oraz Głupoty młodzieniec z oślimi uszami ). Po obu stronach podium, przy kolumnach - figury synów Leopolda I po lewej stronie Józefa I, a po prawej Karola VI- późniejszych cesarzy. Luki sklepienne podtrzymują atlanci przedstawieni jako mędrcy z atrybutami władzy i wiedzy. Nad nimi putta : po lewej stronie, nad lożą kanclerską- z insygniami uczelni, a po prawej , nad lożą elektorską - z togą i wieńcem laurowym.
Fresk nad podium -przedstawia oddanie uniwersytetu w opiekę Matce Bożej - na nim św. Leopold (patron auli), a także Ignacy Loyola, Franciszek Ksawery, jest też św. Jadwiga. Audytorium - wypełniają rzędy ław. Wzdłuż ścian - stalle profesorskie- Na zapieckach owalne portrety osób związanych z założeniem uniwersytetu, np. papieża Urbana VII, cesarzy Ferdynanda I, Ferdynanda II, księcia Franciszka Lotaryńskiegi itd. W niszach okiennych malowidła przedstawiające sławnych filozofów, uczonych i doktorów kościoła. Jest widoczny podział na część górną - sferę niebiańską oraz część dolną - sferę ziemską- obie sfery przechodzą płynnie.
Wzdłuż okien przedstawienia różnych dziedzin nauki - według klasyfikacji z czasów rzymskich, kiedy obowiązywał podział :
- trivium - gramatyka, retoryka i dialektyka (jako sztuka prowadzenia sporu),
- quatrum - arytmetyka, geometria, muzyka i astronomia.
Pozostałe nauki uważano za pospolite.
Od północy (na prawo w od wejścia do auli): geometria, gramatyka, muzyka, dialektyka, topografia oraz malarstwo.
Od południa (na lewo): astronomia, algebra, poezja, retoryka, farmacja oraz rzeźba. W medalionach - uczeni. Portrety: kształtu owalnego - przedstawiają fundatorów lub profesorów uczelni :
Od lewej strony:
- Papież Urban VIII (za jego pontyfikatu Jezuici przybyli do Wrocławia),
- Cesarz Ferdynand III - protektor Jezuitów,
- Karol hr. von Hoym (1737-1805) - urzędnik cesarski we Wrocławiu - zarządca tych ziem.
Od prawej (od północnej strony):
- Franciszek Wenzl - rektor zasłużony dla budowy uniwersytetu,
- Cesarz Ferdynand I Habsburg - za jego panowania przybyli Jezuici do Wrocławia,
- Król pruski Fryderyk II Wielki ( 1712-1786) - zezwolił na działalność uniwersytetu, mimo walki z katolickimi Habsburgami.
- Jan Kazimierz von Carmer - prawnik, reformator prawa ( twórca prawa stanowego ).
● Oratorium Marianum, obecnie Sala Muzyczna ●
Nazwa sali wynika z faktu, że była tu kaplica Kolegium Jezuickiego, którą nazwano Modlitewnią Maryjną, czyli po łacinie Oratorium Marianum. W XIX w. zmieniono nazwę na Salę Muzyczną. Sala bardzo ucierpiała w czasie II wojny światowej - bomba trafiła w gmach nad tą salą i przebiła oraz zniszczyła stropy aż do parteru, dlatego sala ta jest pełną rekonstrukcją z lat 90-tych. Sala pierwotnie była wyższa o 1 m, co widać na emporze muzycznej - taką wysokość wymusił położony strop żelbetowy, do którego trzeba było nawiązać obecne sklepienia. Centralne miejsce na scenie zajmują obecnie organy w formie tryptyku z zamykanymi skrzydłami. Z lewej strony też zamykana klawiatura (nie widać) oraz u dołu dwa pedały do miechów, bo w trakcie gry należy pedałować, by tłoczyć powietrze do piszczałek. Organy barokowe z 1718 r. pochodzą z jednej z kaplic kościoła św. Elżbiety - są tutaj formalnie w depozycie. Wielkim i długim staraniem Uniwersytetu zostały wyremontowane i obecnie posiadają piękne, barokowe brzmienie (używane rzadko, z uwagi na pracochłonność - pedałowanie).
W sali brak fresków - jedynie w lunetach podokiennych zrekonstruowano freski (16) oraz słowa - wersety z hymnu na cześć Matki Bożej wezwania z Litanii do Matki Boski Loretańskiej. Rekonstrukcja według przedwojennych przeźroczy (kolorowych), których kolekcja znajduje się w Niemczech. Na sklepieniu były freski Schefflera z lat 1734-35 - Nawiedzenie św. Elżbiety, Wniebowzięcie NMP, Ofiara w Świątyni oraz nad emporą muzyczną - Boże Narodzenie. Przed wejściem - w korytarzu - tablica - ludzie ze świata muzyki np. Johan Brams - dr Honoris Causa tego Uniwersytetu. Obecnie Sala Muzyczna wykorzystywana jest na spotkania, koncerty i wiele różnych, kameralnych uroczystości.
● Muzeum Uniwersytetu ●
Na lewo od wejścia i od korytarza w prawo - zdjęcia, w gablotach fragmenty zbiorów, także strój i insygnia rektorskie, portrety rektorów itp. - skromne, ale ciekawe.
● Wieża Matematyczna / Obserwatorium astronomiczne ●
Pierwotnie było w wieży - obecnie pozostała tylko skromna wystawa - materiały graficzne oraz utensylia - pamiątki. Tu znajduje się wyznaczony i trwale zaznaczony w posadzce Południk ziemski wartości 170 02 min. 05 sek. E (na wschód od Greenwich). Tędy też przebiega równoleżnik (nie utrwalony) - szer. geogr. 510 06 min. 30 sek. (w zaokrągleniu - można mówić, że przebiega tu 17 południk oraz 51 równoleżnik). Południk wyznaczono w 1790 r. - obserwatorem był prof. Jung - wg obserwacji górowania słońca w dniu przesilenia letniego, t.j. 21 czerwca. Obserwatorium posiadało kwadrant, zegar astronomiczny, barometr, teleskop, koło , lunetę o ogniskowej 30 0, sekstans, poszukiwacz planet itp. Instrumenty. W 1846 r. Johan Galle - dyr. tego obserwatorium odkrył planetę Neptun - według zakłóceń ruchu planety Uran. Wejście na taras wieży - od 1 maja - wg zarządzenia Rektora Uniwersytetu.
Na wieży 4 figury alegoryczne nauk: Filozofii - globus - sfera, Medycyny - kadyceusz- w starożytnej Grecji była to drewniana laska ozdobiona wieńcem i oznaczała posła lub herolda, była atrybutem Hermesa (Merkurego) jako posłańca bogów. W sztuce jest symbolem pokoju i handlu - zwykle przedstawiany z dwoma oplatającymi go wężami, Teologii – krzyż i Prawa - waga.
● Klub Uniwersytecki, Stara Apteka ●
Nad wejściem- obraz - uzdrowienie chorego. We Wnętrzu - fresk Schefflera - Uzdrowienie chorych przez Chrystusa.
● Kościół Imienia Jezus ●
Najpiękniejszy kościół barokowy we Wrocławiu, nie zniszczony w trakcie działań wojennych. Powstał w latach 1689-98,a fasadę zachodnią ukończono dopiero w roku 1700, zbudowany przez Macieja Bienera, przy współpracy Jana Jerzego Knolla, (po śmierci Bienera), wg projektu jezuity Teodora Moretiego, jako kościół jezuicki, w miejscu, gdzie znajdowało się wschodnie skrzydło lewobrzeżnego zamku książęcego ( między kościołem, a ul. Grodzką - w kształcie 5-cio boku -pentagon ). Kamień węgielny położył biskup Franciszek Ludwik Neuburg ( znany z kaplicy elektorskiej w Katedrze ), prace nad wystrojem wnętrza trwały do 1733 r.
W okresie wojen śląskich kościół został zamieniony na magazyn zboża, po czym, po gruntownej odnowie - przywrócono funkcje sakralne. Po sekularyzacji w 1810 r. kościół przejęło państwo, a w 1819 r. przekazano parafii św. Macieja jako kościół parafialny. Po II wojnie - odbudowa z poważnych zniszczeń -uznany za kościół akademicki. Po zamku pozostała jedynie mała część - to obecna zakrystia kościoła. Restaurowany z końcem XIX w, po II wojnie - w części odbudowany i odnawiany w latach 70-tych oraz 80-tych. Jednonawowe, barokowe wnętrze w układzie halowo-emporowym ( 50,5 m x 23,6 m ) o jednolitym późnobarokowym wyposażeniu - przykład idealnej harmonii rzeźby i malarstwa z architekturą..
Jest ono dziełem znakomitego architekta, rzeźbiarza i malarza - Krzysztofa Tauscha ( 1673-1731), związanego wiele lat z wrocławskim dworem biskupim Jego dziełem jest też ołtarz główny ( 1722-24) z obrazem " Obrzezanie Jezusa" ( 1725 ).Liczne rzeźby są dziełem F.J. Mangoldta i J. A. Siegwitza, A sztukaterię wykonał K. Finalli.
Nawa główna posiada sklepienia kolebkowe, kaplice zaś i znajdujące się nad nimi empory - sklepienia żaglaste. Sklepienia zdobi wspaniały fresk J. M. Rottmayera ( 1703-1706) przedstawiający " Chwałę Chrystusa". Scenę centralną tworzą postacie świętych i personifikacje cnót kardynalnych adorujących umieszczone na słonecznym rydwanie inicjały Towarzystwa Jezusowego - "IHS" - jest to apoteoza imienia Jezus. Nad prezbiterium gloryfikacja imienia Jahwe, natomiast nad emporą muzyczną - przedstawienie chóru i orkiestry anielskiej. Na sklepieniach empor - sceny z życia Chrystusa. Pod emporą muzyczną - Kazanie na Górze, Boga Ojca w otoczeniu proroków i apostołów oraz Chrystusa uzdrawiającego ipętanych.. W kaplicach freski przedstawiają sceny związane z kultem świętych. Iluzyjna galeria z przedstawieniem 4-rech kontynentów i ich reprezentantów okala scenę główną.
Bogato zdobione, klasycystyczne organy wykonano w 1819 r. Obok ołtarza głównego umieszczono jedną z trzech istniejących kopii słynnej rzymskiej Piety Michała Anioła. Po prawej stronie - obok prezbiterium - o bogatym wystroju - kaplica św. Franciszka Ksawerego z lat 1731-33 z obrazami przedstawiającymi jego azjatyckie misje, a po lewej stronie -przy zakrystii - znacznie skromniejsza kaplica Ignacego Loyoli, z resztkami polichromii. Przed ołtarzem głównym - figury świętych - Ignacego Loyoli z lewej oraz Franciszka Ksawerego z prawej strony. Wystrój i wyposażenie świadczą o wysokim poziomie artystycznym i tworzą wybitne " zbiorcze dzieło sztuki " ( F.J.Mangoldt, J.A.Siegwitz, I. Provisore, J.A.Schatzel, G.Messe. ).
● Pałac Hornesów ●
Kamienica w typie pałacu miejskiego wzniesiona na miejscu starszej zabudowy w latach 30-tych XVIII w. w stylu baroku austriackiego dla hr. Von Hornesa - radcy kamery królewskiej prawdopodobnie wg proj. J.B. Peintnera. Uszkodzony w 1806 r. - odbudowany w stylu klasycystycznym. W latach 80tych XX w. rekonstrukcja - pozostawiono jedynie resztki dekoracji barokowej na fasadzie - portal z balkonem i balustradą tralkową.
● Pałac Piastów Legnicko-Brzeskich. (Instytut Historii UW) ●
Pierwotna budowla z 1560 r.- wzniósł książę Jerzy II - miała 3 kondygnacje i 9 osi okiennych. Kolejna przebudowa - barokowa - w 1670 r. ( książę Chrystian II ) - barokowa elewacja oraz dekoracje stiukowe wewnątrz.. W 1709 r. przeszedł w ręce Urszulanek, które urządziły tu szkołę dla dziewcząt - po jej przeniesieniu w 1811 r. do klasztoru klarysek, budynek zajęła policja, dobudowując od wschodu skrzydła i dziedziniec wewnętrzny. W 1927 r. policję przeniesiono do nowego obiektu, natomiast ten przekazano na cele dydaktyczne uniwersytetowi- i tak jest do dziś. Na uwagę zasługuje portal oraz w sieni - herb Piastów Legnicko-Brzeskich ( 2 orły i 2 pola biało-czerwonej szachownicy - na przeciwległych polach ).
● Dom Piastów Opolskich ●
Fasada całkowicie rekonstruowana - już neobarok - formy zmienione.
● Tablica Pamiątkowa - Dom "Pod Złotym Berłem" ●
Był tu uprzednio - Dom Wjazdny "Pod złotym Berłem", w którym przebywało wielu wybitnych Polaków :
- Józef Wybicki w latach 1803/1804 autor słów hymnu polskiego
- Fryderyk Skarbek - 1809 r. - ekonomista
- Karol Lipiński - 1840 r. - skrzypek, kompozytor
● Kamieniczka Pod Srebrnym Hełmem ●
Pochodzi z 1700 r.- dzieło północno-włoskich artystów, przebudowana w XIX w., zniszczona w 1945 r. Bardzo ładnie odrestaurowana - pola międzyokienne wypełnione bogatą dekoracją sztukatorską - pęki kwiatowo-owocowe, a także panoplia, czyli militaria. Nad wejściem- srebrny hełm, u góry - popiersie ( nie wiadomo czyje )
● Kościół Opatrzności Bożej, ewangelicko-augsburski ●
Budowę rozpoczęto w 1746 r. - ale w 1749 r. był wybuch w Arsenale Prochowym ( ul. Włodkowica ) i kościół rozleciał się ( zaawansowana budowa ). Podjętą budowę zakończono w 1750 r. Jest to barok przejściowy do klasycyzmu ( z jego przewagą ). Ewangelicy nie gustowali w baroku, który był stylem katolickiej kontrreformacji. Wewnątrz brak wystroju - ściany w kolorach biało żółtych - u ewangelików nie ma kultu świętych - w związku z czym brak obrazów i figur. Jedynym godnym uwagi elementem wyposażenia jest Chrzcielnica z XVI w. drewniana – pochodzi ze zniszczonego kościoła w Dziećmorowicach k/Wałbrzycha. Po wojnie miała tu być parafia wojskowa, a ewangelicy mieli być w kościele św. Elżbiety - nastąpiła zamiana ( ewangelików zbyt mało- nie byliby w stanie utrzymać ogromnej świątyni )- w efekcie wojsko otrzymało kościół św. Elżbiety, a ewangelicy ten kościół. Jest to kościół barokowy, emporowo-halowy na rzucie elipsy. Prospekt organowy pochodzi z 1742r, natomiast same organy z 1922 r. (remont w 1990 r.).
● Pałac Spaetgena (Pałac Królewski) ●
Kanclerz biskupi Spaetgen wybudował go w 1720 r. W 1750 r. kupił go król pruski - Fryderyk II na królewską rezydencję we Wrocławiu, gdyż Wrocław był jednym z miast rezydencjonalnych królestwa Prus. Przebudowę prowadził Johan Baumann Starszy - ukończona w 1783 r. - późny barok, a właściwie rokoko. Skrzydła Pałacu - po lewej i prawej stronie od wejścia - wykonał Karol Gothard Langhans Starszy w latach 1786-89 - klasycystyczne ( kolumnady itp. ). W tym pałacu 17 marca 1813 r. król Pruski Fryderyk Wilhelm III wydał " Odezwę do Narodu"- taki manifest patriotyczny, by naród stanął do walki z Napoleonem o wolność. Tu także ustanowił znane niemieckie odznaczenie wojskowe - tzw. "Krzyż Żelazny". W kwietniu 2009 nastąpi uroczyste otwarcie odremontowanego palacu i przyleglych ogrodów barokowych.
● Kościół Świętej Trójcy (Bonifratrów) ●
Kościół Świętej Trójcy Bonifratrów z lat 1715-22, a barokowe wyposażenie z lat 1724-35 na rzucie eliptycznym. Dzieło artysty wiedeńskiego Mathiasa Steinla, budowę prowadził J.J. Peintner z Karyntii, a kamieniarzem był J.A. Kharinger. Rzeźby wykonał Tomas Weissfeld -pochodzący z Norwegii - on też wykonał 6 rzeźb do kościoła św. Krzyża - dziś w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Ołtarz główny - obraz z uszakami w kształcie kotary z baldachimem, z lambrekinami – pomysł Berniniego z grobu św. Piotra w Rzymie. Obraz przedstawia Matkę Boską, która ofiarowuje kościół i klasztor - jest orędowniczką - opiekunką. Nad ołtarzem głównym - wysokiej klasy reliew z brązu przedstawiający Świętą trójcę.
Był to kościół za murami miejskimi - ok. 1 km. Od Bramy Oławskiej. Bonifratrzy zajmują się leczeniem ludzi - są dobrymi farmaceutami -leczą głównie ziołami. Ich laboratorium utworzono w 1721 r. - obecnie apteka oraz przychodnia ( też przyjmują zakonnicy ). Budowla w stylu barokowym - taki poprawny barok. Klasztor był rozbudowany w XIX w. Częściowo zniszczony w czasie wojny -odbudowa w latach 1948-49.
Po wojnie klasztor upaństwowiony - była tu Klinika Nefrologiczna. Obecnie przychodnia i apteka Był to klasztor dla bonifratrów z Cieszyna - założył ten zakon św. Jan Boży ( jego popiersie z tablicą - przed kościołem ). W Polsce Bonifratrzy działają od 1609 r. Kościół jest kościołem szpitalnym - czynny tylko w niedziele. W okresie oblężenia miasta - w czasie II wojny światowej - zakonnicy w podziemiach klasztoru przechowywali ok. 100 żołnierzy rosyjskich, głównie byli to lotnicy.
Obecnie przychodnia oraz apteka - specyfiki na bazie ziół - znane w całej Polsce ( np. Ojca Grande ). Bonifratrzy leczą wyłącznie ziołami.
● Barokowe kamieniczki na Placu Solnym ●
Na placu tradycyjnie od lat znajduje się targ kwiatowy. W ostatnich latach XX wieku zbudowano na nim akcent architektoniczny - iglicę (projekt Adama Wyspiańskiego nawiązujący do Iglicy stojącej od 1948 przy Hali Ludowej) oraz fontannę.
● Kościół św. Maurycego ●
Pierwszy kościół - drewniany został wzniesiony w XII w. przez walońskich tkaczy przybyłych tu w 1138 r. z Arras we Francji. Walończycy zajmowali się rolnictwem i rzemiosłem ale przede wszystkim tkactwem - byli pionierami tkactwa we Wrocławiu. Początkowo ich osada znajdowała się przy kościele, ale z czasem rozbudowała się nad brzegami Oławy w rejonie ul. Na Grobli.
Murowana świątynia powstała w drugiej połowie XIII w. wg dokumentu biskupa Tomasza, jej otwarcie nastąpiło w 1268 r. Kościół ten był budowlą jednonawową, nakrytą płaskim, drewnianym stropem, a prezbiterium posiadało sklepienie krzyżowe. Rozbudowa kościoła - w XV w.( kaplica Chrzcielna ), wieża pierwotna z XVII w., rozebrana została w 1723 r., a na jej miejscu wzniesiono nową, barokową z przełamaną pośrodku, typową śląską kopułą - projektu J.B. Peintnera ( podobna do obecnej ). Wieża ta mocno ucierpiała w czasie III wojny śląskiej ( ostrzał artylerii pruskiej).
W latach 1897-99 następuje przebudowa i rozbudowa kościoła w stylu pseudobarokowym (zburzono prezbiterium - nowe, na planie kwadratu, z transeptem, dobudowano zakrystię obok nowego prezbiterium. Wnętrze zostało nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami mieszczącymi otwory okienne.
W 1945 r. kościół zniszczony w 60 % - głównie w I połowie kwietnia 1945 r. (bombardowania oraz ostrzał artyleryjski). Ocalał ołtarz główny oraz chrzcielnica. Odbudowa powojenna trwała bardzo długo do 1967 r. Kościół jest budowlą orientowaną, z cegły i otynkowaną. 6-cio kondygnacyjna wieża na planie kwadratu, podzielona pilastrami, mieści na parterze przedsionek kościoła, Najstarszą zachowaną częścią świątyni jest gotycka, prostokątna nawa. Wyposażenie w większości barokowe. Ołtarz główny - drewniany oraz ambona - z ok. 1730 r, trzy ołtarze boczne - XVIII w.
Na frontowej fasadzie wieży - XVIII-wieczna figura patrona kościoła - św. Maurycego. Przed kościołem - kolumna Maryjna ( Madonna ) - z 1727 r. oraz figura św. Jana Nepomucena z 1729 r. We wnętrzu na uwagę zasługują dwie figury z XV w. - NMP z Dzieciątkiem oraz św. Maurycego - znalezione zostały pod posadzką kościoła w trakcie odbudowy.
Na zewnętrznych ścianach kościoła epitafia oraz tablice pamiątkowe epitafium Fryderyka Psarskiego - powstańca styczniowego, który zmarł we Wrocławiu po aresztowaniu (epitafium fundowała żona), Tablica upamiętniająca Gustawa Paczyńskiego z Tęczyna ( 1820-1905) Tablica, za którą zamurowano przywieziony palec Aleksandra Fredry. Dwie płyty nagrobne - żydowskie - z pobliskiego cmentarza.
● Mauzoleum Fryderyka kard. von Hessen (Kaplica św. Elżbiety) ●
U stóp klęczącego kardynała ustawione są dwie postacie - po lewej naga i piękna niewiasta trzymająca zwierciadło - symbol Prawdy (Veritas); depcze ona człowieka pełnego przerażenia symbolizującego Kłamstwo. Po prawej stronie widzimy Katedrę trzymającą w jednej ręce węża ustawicznie połykającego się - to symbol Wieczności, w drugiej ręce dzierży ona kłosy zboża - symbol nagrody za dobre i uczciwe życie. Pomiędzy nimi na cokole emblemat Wierności. Ponad tablicą inskrypcyjną, na której uwiecznione zostały najważniejsze wydarzenia z życia karynała, umieszczony jest okrągły medalion z dewizą życiową kardynała: "Pro Deo et Ecclesia" (Dla Boga i Kościoła). Wyżej nad medalionem umieszczona jest trupia czaszka w koronie. Swego czasu kardynał został napadnięty przez piratów afrykańskich na Morzu Śródziemnym. Po penetracji statku i spostrzeżeniu grobowca z trupią czaszką, który przewożony był na pokładzie, piraci odstąpili od grabieży i puścili statek wolno.
● Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku ●
(Do roku 1945 - kościól barokowy, pierwotnie gotycki) Dziś we wnętrzu zwracają uwagę: w nawie południowej rzeźbiony romański tympanon Marii Włostowiczowej i syna Świętosława, pochodzący z pierwotnego kościoła. Centrum zajmuje Tronująca Madonna w otoczeniu fundatorów. Pod wieżą północną kamienna chrzcielnica z ok. 1450 r. z rzeźbionymi scenami z życia Marii, oraz częściowo zrekonstruowane ze znalezionych fragmentów lektorium pomiędzy prezbiterium a nawą. W północnej nawie bocznej fragmenty polichromii z 2. poł. XV w. Pozostałe wyposażenie średniowieczne pochodzi z różnych obiektów z terenu Dolnego Śląska.
● Kościół św. Doroty ●
W 1686 wykonano bogate barokowe wyposażenie wnętrza, również budynki klasztoru gruntownie przebudowano w tym stylu.
● Kaplica Elektorska ●
Kaplica Elektorska lub Bożego Ciała przylegająca do wieży północno-wschodniej, barokowa, z lat 1716-1724. Kaplicę ufundował na swe mauzoleum biskup Ludwik Franciszek von Pfalz-Neuburg, który będąc jednocześnie biskupem Trewiru i Moguncji należał do elektorów Rzeszy Niemieckiej - stąd nazwa kaplicy. Projektantem był znany wiedeński architekt Johann Bernhard Fischer von Erlach. Dekorację malarską wykonał Carlo Carlone, prace rzeźbiarskie są dłuta Ferdinanda Maximiliana Brokoffa. Kaplica ta stanowi pendant do kaplicy św. Elżbiety, jej prezbiterium skierowane jest na północ. Także ta kaplica posiada kopułę z latarnią osadzoną na bębnie o eliptycznym rzucie.
● Kaplica bł. Czesława ●
● Barokowe kamieniczki na wroclawskim Rynku ●
Ogrody barokowe we Wroclawiu
● Ogród barokowy przy dawnym Gimnazjum św. Macieja
● Barokowy dziedziniec Ossolineum
● Ogród barokowy przy Palacu Królewskim
Rzeźba barokowa we Wrocławiu:
● Wystrój kaplicy św. Elżbiety w katedrze: rzeźby Domenico Guidi – figura fundatora Fryderyka von Hessen; Ercole Ferrata – św. Elźbieta Turyngska; popiersie Fryderyka von Hessen nad wejściem - Gianlorenzo Bernini (II poł. XVII wieku) Kaplica ta powstała w latach 1680-1700 z fundacji Friedricha von Hessena, biskupa wrocławskiego, którego popiersie znajduje się nad wejściem. Zaprojektowana przez wybitnych artystów włoskich (Giacomo Scianzi, Domenico Guidi). Ołtarz poświęcony jest św. Elżbiecie.
● Rzeźby w ołtarzu głównym w kościele św. Elżbiety – Paul Rohn – XVII w.
● Wystrój Kaplicy Elektorskiej w katedrze – pierwsza połowa XVIII w. – ołtarz – Ferdynand Brokof. Kaplica Elektorska, zwana też kaplicą Bożego Ciała, powstała z fundacji biskupa wrocławskiego Franza Ludwiga Neuburga, zbudowana w l.1716-1724 wg proj. Johanna Bernarda Fischera von Gerlacha.
● Rzeźby w nagrobku Franciszka von Neuburg – Synagoga i Ecclesia – K. Lausch wystrój wnętrza kościoła uniwersyteckiego – pierwsza połowa XVIII wieku: rzeźby Johann Albrecht Siegwitz i Franz Joseph Mangoldt;
● Aula Leopoldyńska: rzeźby F.J. Mangoldta
● Rzeźby na portalu Uniwersytetu – cztery cnoty kardynalne – Siegwitz (1736r., piaskowiec) kościół św. Doroty: drewniane, złocone rzeźby: św. Jan Ewangelista i Jan Chrzciciel – Jerzy Leonard Weber, lata 20. XVIII wieku wystrój kaplicy bł. Czesława w kościele Dominikańskim: rzeźby J.L. Webera – lata 20. XVIII wieku, rzeźby w przedsionku: Mangoldt
● Kościół NMP: rzeźba „Zwiastowanie” Mangoldt, poł. XVIII wieku – złocone drewno
● Kościół św. Marii Magdaleny: rzeźba Dawida i Asana z empory muzycznej: Johann G. Urbansky
● Katedra: figury Ojców Kościoła: św. Grzegorz i św. Hieronim - Johann G. Urbansky, 172 r. (św. Augustyn i św. Ambroży są w Stężycy k/ Dęblina) – złocone drewno
● Kościół Ojców Bonifratrów pw. Św. Trójcy – Mathias Steinl i Tomasz Weissfeldt, początek XVIII wieku (także 6 rzeźb do kościoła św. Krzyża – obecnie w Muzeum Narodowym)
Tekst na podstawie materiałów zgromadzonych podczas kursu na przewodnika miejskiego po Wrocławiu w roku 2007.
WIĘCEJ INFORMACJI UDZIELĄ PAŃSTWU NASI PRZEWODNICY!
ZAPRASZAMY NA WYCIECZKI Z PRZEWODNIKIEM!
"Barokowe perły Wrocławia" (Najpiękniejsze barokowe zabytki Wrocławia + Uniwersytet Wrocławski i panorama miasta z platformy widokowej z Wieży Matematycznej)
|
